Bu yıl ortaokula başlayacak torunum Duru için Eskişehir’de okul seçme maceramız daha 4 ncü sınıf başında başlamıştı. Mevcut okula mı devam etsek, yoksa daha iyi bir okul mu bulsak? Aslında olay daha ilkokula girişte başlamış ve Eskişehir’de hangi ilkokula versek diye epey bir araştırmıştık.
Öncelikle mevcut özel okulların listesi çıkarıldı. Sonra bu okulların eve yakınlığı, çevre gibi coğrafi özellikleri belirlenmeye çalışıldı. Daha sonra ücretler, bursluluk sınavları, servis gibi ekonomik veriler araştırıldı. Sıra okul ve eğitimin kalitesine geldi; LGS, YKS başarılar, yabancı dil eğitimleri, spor, müzik, sanat faaliyetleri…
Klasik olarak hemen Eskişehirli dostlar aklımıza geldi. Bir kaç kişiye doğrudan soruldu, araştırma yapması rica edildi. Mevcut okul velileri ile istişare edildi, sohbetlerde hatta sınavlar esnasında bekleyen ana-baba gruplarına gizlice aborda olunmak suretiyle istihbarat toplanmaya çalışıldı. Ancak bilimsellik ve sistemsizlikten uzak bu çabaların sonuç vermeyeceği açık idi. Çünkü tüm işlerimizde olduğu gibi bu konuda elde veri yoktu. Kim kime neyi, nasıl soracak, aldıkları bilgileri nasıl derleyecekti. Her okul kendi başarısını öne çıkaracak broşürlerle çok başarılı olduklarını öne sürmekte idi. Ancak gerçekten hiçbir veriye dayanmayan, karşılaştırma yapma imkanı bulunmayan, istersen inanma türünden bilgilerdi bunlar.
İşin derinlerine indiğimizde, daha önceleri okullar arasında bir derecelendirme yapıldığı ancak her nedense sonradan bundan vazgeçildiğini öğrendik. İnternet üzerinden yapılan araştırmalar da sonuç vermedi. En son 2010’lu yıllarda üniversiteye girişte okul ortalamalarına göre bir sıralamaya rastladık.
Ne yapmalı, Nasıl karar vermeli?
Türkçe sitelerde benzer başlıklarda yapılan aramalarda ortaya çıkan sayfalarda çok genel maddeler ve başlıklarda öneriler verilmekte. Ancak bu maddelerde sorulan soruların yanıtını hiçbir veli çıkaramaz. Çünkü veri yok. Halbuki internette İngilizce bir aramada “School Ranking” yazdığımızda hemen bir çok yabancı sitede okul sıralamaları ve bu sıralamalarda kullanılan metodoloji karşımıza çıkıyor. ABD tüm ülke, eyalet, şehir, kasaba, mahalle seviyelerinde sıralama, değerlendirme ve notlar ortada. Yani orada sadece ilgili sitelere bakma ve ikamet yerinize göre çocuğunuzun gidebileceği okulu sırasıyla, notuyla, yorumlarla görebiliyorsunuz. Hatta aileler ev alırken önde gelen kriterlerinden biri de bölgedeki okulların kalitesi. Tabi kaliteli okul yanında ev almak ilave maliyet demek.
Ben de bu konuya katkıda bulunmak amacı ile ABD kullanılan bir kiter setinin özetini çıkardım. Türkçesi farklı trcüme edilebilir, eğitim ingilizce dilinde.
1 Academics Grade -Akademik Başarı Notu
2 Culture & Diversity Grade – Kültür ve Farklılık Notu
3 Parent/Student Surveys on Overall Experience – Veli/Öğrenci Gözlemi
4 Teachers Grade – Öğretmenlerin Notu
5 Clubs & Activities Grade – Klüp ve Faaliyet Notu
6 Health & Safety Grade – Sağlık ve Emniyet
7 Resources & Facilities Grade – Kaynaklar ve Tesislerin Notu
8 Sports Grade- Spor Notu
Bu ana başlıklar altında sıralı elliye yakın alt-kriter verilmiş. Bu kriterlerin karşısında 1-5 arası bir değerlendirme yapılıyor ve okulun toplam notu belirleniyor. Bundan sonrası sadece sıralama. Ancak bizde bu verilere amatör biri tarafından erişim zordan öte imkansız gibi. Çünkü her okul kendi öğrencilerinin LGS ve YKS aldıkları puanları derleyebilir, ancak bunu resmi bir zorlama olmadan kimseyle paylaşmak istemez. Belki çok başarılı olanlar tamam da ya geride kalanlar? Eğitim danışmanlık firmaları belki bir kısım çalışma yapabilir. Ancak uluslararası çapta büyük firmalarımız olmadığından mevcut yapıda böyle bir liste oluşturulması çok zor. ancak MEB koordineli bir proje ile işe başlanabilse de, bunun ne kadar gideceği de belli olmaz.
Hangi okul öğretmenlerine kaç lira maaş verdiğini açıklamak ister, asgari ücret altında çalışan öğretmen duyumları paralelinde. Ya da hangi okul bünyesindeki öğretmenlerin geçmişini açıklamak ister hatta bilgi sahibidir. Öğrenci başına öğretmen, öğrenci başına harcama, sorunlu öğrenciler…
Diğer bir önemli konu da normal bir memur yıllık maaşından fazla ücret belirleyen okullar. Zaten zorlanmakta olan ebeveynler 2022-2023 ücretlerini duyunca çaresizce bursluluk sınavlarından medet umuyorlar. Ancak bu sınavların da nasıl yapıldığı şeffaf değil. Yine burada da bir sistem, açıklık yok. Her okul kendine göre sınav yapıyor. Baştan kaç kişiye burs vereceği belli değil. Sonradan keyfine göre sıralıyor.
Bu listeyi bize uyarlayıp yayınlamayı planlıyorum. Bu şekilde anna-babaları, dedeleri-nineleri anlamsız ve faydasız çabalarla “Hangi okula versek” sendromundan kurtarabiliriz. Ancak bizim de bir sıralama-değerleme sistemine sahip olabilmemiz için bir otoritenin ya da bir veri şirketinin bunu ele alması lazım. Yine internette pek çok site var, okul ücretleri, yorumlarını verecek gibi yapan fakat altı boş.
Eskiden sadece üniversitelere girmek ve okumak büyük ve önemli olayken sonraları bu liselere, ortaokullara ve sonunda ilkokullara kadar indi, hatta bazı kuruluşların anaokulları ve kreşleri bile ekonomik, sosyal, bilimsel, eğitsel vb bir çok alan açısından başta anne-babaların, sonra dede-ninelerin hatta dayı-amcaların rüyalarına girecek kabus haline gelmiş durumda.
Allah kolaylık versin çocuğu-torunu olanlara.
