2023 artık AI-Artificial Intelligence-yapay zeka ne derseniz deyin iyice su yüzüne çıkmaya başladığı dönem oldu. Özellikle bu işin merkezi ABD, hatta da zoomlarsak Silicon Valley’den çok uzakta teknolojinin ancak kırıntılarını takip edebilen bir mevkide ve anlayışta yaşamaya çalışan bizler için buz dağının üstünü bile görebilmek büyük gayret gerektiriyor.
Robotlar uzun süredir çevremizde. Çevremizde derken yine ABD’de askeri ortamlarda, savaşlarda drone ve mayın tarayıcı olarak donanım olarak vardı, zaten. Yeni olan ya da bizim yeni görmeye azıcık ucundan kullanmaya çalıştığımız AI, chatGPTB, Bard ve diğerleri yıllarca alışık olduğumuz Google, Yahoo, Safari gibi arama motorlarını pasif bir arama motorundan çıkarıp karşılıklı sohbet edilebilecek, bir çok konularda danışa bileceğimiz belki insan danışmanlardan çok daha geniş kapasiteli, bu hali ile bile, sür’atli, kapris yapmadığı gibi her türlü kaprisimizi çeken, kızıp küfür etsek bile(ben yapmam da) özür dileyen bir muhatap oluşturdu.
Derdinizi açabilirsiniz, her konuda sohbet edebilirsiniz. Sınav ve ödev sorularınıza mükemmel yanıtlar alabilirsiniz. Hatta benim yaptığım gibi sınav sorularını konu, seviye, sayı ve yöntemini belirterek birkaç saniyede alabilirsiniz.
Bu daha benim beleş olarak kullandığım chatGPT3. Bard’dan fazla yararlanamıyorum nedense. Daha bunun paralısı chatGPT4 var resim eklenen ve bu yılın sonuna gelecek video işleyebilecek GPT5 var. Şimdilerde bahsedilen GPT6’nın nelere kadir olabileceğini bilemiyorum.
Yakında bu chatGPT ve benzeri özel alanlarda yetiştirilmiş chatbotlar her türlü teşhis, tedavi tıp alanında, hukuk alanında tüm kanunları ve içtihatları ezbere bilen ve anında derleyebilen, eğitim alanında bin tane öğreticiden çok daha etkin ve kısa sürede talebe yetiştirebilen, dil öğreten, çocuk eğleyen, psikolojik danışmanlık veren, finansal durumunuz ayarlayabilen hatta aile içi ilişkileri hatta toplumlararası ilişkileri de en rasyonel biçimde yönlendirebilen halde ve çok yaygın olarak hayatımıza girecek.
Bu anda hemen karşı fikirler çıkıyor ortaya tabi. Yeni öğrendiğim GPTZERO bunlardan biri. GPTZERO yüklediğiniz dokümanların gerçekten insan tarafından mı yoksa AI kaynaklı mı olduğunu belirlemek üzere tasarlanmış. Son zamanlarda uzaktan sınavlarda ya da ödevlerde yan tarafta soruları chatGPT’ye sorma modası yaygınlaşmış, bilimsel yazılar, doçentlik, profesörlük kitapları garibim chatGPT’ye yaptırılır olmuş, hatta arkadaşlara samimi mektuplar, kutlama mesajları hep bu dilsiz uşağa yaptırılır hale geldiğine dair kuvvetli deliller var.
Şimdilerde bir çok üniversite eskiden “plagiarism” yani aşırma denen internetten ya da mevcut yayınlardan yapılan alıntıları denetlerken bu GPTZERO ile bunun AI yani bilgisayar sohbet robotu tarafından mmı yoksa normal homo sapiens eliyle mi yazıldığını denetlemeye başlamış.
Ben iki GPT’yi Chatıştırıyorum şimdilerde. Şöyle ki önce bir metni GPTZERO soruyorum, eğer bu makine tarafında yazılmış raporu veriyorsa, chatGPT copy-paste yaparak bak bunun senin tarafından yazıldığı çakılmış, biraz basit hale getir de anlamasınlar yeniden yaz diyorum. Onun yazdığını bu kez GPTZERO tekrar soruyorum. Böylece Chat’leri Chatıştırarak bişeyler kapmaya çalışıyorum.
Nasıl mı? Önce GPTZERO tarafından AI yazımı olduğu idda edilen bir pasajı chatGPT’den rica ettim. Oda bana, ne demek, emrin olur anlamında
dedi ve pasajı yeniden düzenledi, güya GPTZERO kandıracağız. Yemedi GPTZERO :
Altına da şunları ekledi: The nature of AI-generated content is changing constantly. As such, these results should not be used to punish students. While we build more robust models for GPTZero, we recommend that educators take these results as one of many pieces in a holistic assessment of student work.
“Practice makes perfect”. Ne kadar doğru. Şimdi şöyle bir yöntem buldum, kendi yazdığım bir pasajı daha düzgün olması için chatGPT verirken, fazla oynama, sadece gramer açısından ve çok önemli bir hata varsa müdahale et, yazıyorum. Sürpriz! İşliyor…
Bu daha başlangıç, daha neler göreceğiz. 2030’dan sonra artık olay tamamen AI kontrolüne girecek gibi. Bu nedenle enstitüler, öğretmenler, danışmanlar, bence, öküz altında buzağı aramak yerine bu tip mevcut “tools” mümkün olduğunca teşvik ederek en uygun destek ile gelişmeye katkıda bulunmalılar.
Genel olarak bu tip bir okulda lise eğitimine devam etmekte olan ve hem MEB hem de international-örneğin IGCSE- diploma alacak olan öğrenciler için olanaklar vatandaşlık durumuna göre belirlenebilir. Şöyle ki eğer sadece yabancı vatandaşlığa sahipseniz ya da orijinal vatandaşlık Türkiye değilse IGCSE sunduğu standart yurtdışı üniversiteler için diplomanın kabul olması yanında Türk üniversitelerinde YKS gerek olmadan Yabancı Öğrenci Sınavı (YÖS) ile istenen üniversitelerin bölümlerine girilebilmektedir. Bu konuda güncel sınav ve şartlar takip edilmelidir. Diğer taraftan sadece Türk vatandaşı ya da orijinal vatandaşlık Türk ise bu durumda yine international yurtdışı üniversitelere başvuru yapılabileceği gibi, YKS sınavına girerek Türk üniversitelerine de girebilme olanağı vardır. Ancak bu durumda mevcut eğitime paralel ve ilave olarak daha farklı bir strateji ve buna bağlı çalışma programı oluşturulması önemlidir. IGCSE bölümleri YKS karşılıkları: -ENG-MED= Sayısal -Humanity = Eşit Ağırlık, olarak kabul edilmektedir.
YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı), Türkiye’de üniversiteye giriş için yapılan bir sınavdır. İki kademeli bir sınav olan YKS (Yükseköğretim Kurumları Sınavı) Temel Yeterlilik Testi (TYT), Alan Yeterlilik Testi (AYT) ve Yabancı Dil Testi (YDT) olmak üzere üç oturumdan oluşan sınavların toplamına verilen addır. Türkiye’de bir üniversiteye kayıt olmak istiyorsan ve önceki paragrafta bahsedilen YÖS kategorisinde değilsen bu sınavlara girmek durumundasın
2022 Yükseköğretim Kurumları Sınavından (YKS) itibaren ön lisans ve lisans programlarını tercihte 150 ve 180 olan TYT ve AYT baraj puanları uygulaması kaldırılmıştır. TYT sınav puanının hesaplanması için Temel Matematik Testi veya Türkçe Testinden 0,5 veya daha fazla ham puan almış olma şartı uygulanmaya devam etmektedir. TYT puanı olmayan veya TYT puanı hesaplanmayan adayların, AYT ve/veya YDT’ye girmiş olsalar da SAY, SÖZ, EA ve DİL puanları hesaplanmayacaktır. Bu konuda güncel ve detaylı bilgiler için https://www.osym.gov.tr/TR,15248/yks-yuksekogretim-kurumlari-sinavi.html incelenmesi önemlidir.
Strateji,Plan,Presipler, Hedef ve Çalışma Programı Bu sınavda başarılı olmak için son bir yıl içinde kaç test çözmeniz gerektiği tamamen size ve çalışma alışkanlıklarınıza bağlıdır. Bununla birlikte, genel olarak düzenli ve etkili bir çalışma programı oluşturmanız ve bol miktarda pratik yapmanız önerilir. Ancak yine de önünüzde kalan ve bu konuda ayırabileceğiniz zaman ve kapasitenize göre günlük test adedi belirlemek hedef açısından faydalı olabilir.
Sınavı iyi bir şekilde geçebilmek için Business Dersinde aktarmaya çalıştığım SMART formülü her konuda olduğu gibi burada da uygulanacak bir strateji, prensip ya da hedef olarak kullanılabilir.
S-Specific: Hedeflerinizi Belirleyin. Önce hangi bölüm, disiplin, majör ve hangi üniversite, hangi şehir girmek istediğinizi belirleyin.
M-Measurable: Hedeflere ulaşmak için ne kadar puan almanız daha spesifik olarak YKS sınavında bu bölüme kabul edilen en son öğrencinin başarı sırasını ve yıllar içinde ki trendi araştırın ve çalışma programınızı buna göre düzenleyin. Örneğin 2019 yılına kadar çok aha yüksek puna ile girilebilen “Tıp” fakülteleri son dört yıldır aşağı bir tercih trendinde iken mühendisliklere rağbet artmaktadır. Bu konuda YKS Atlas’ta son 4 yılın, benim (dr Cengiz Yardibi) data dosyamda son 10 yılın verileri mevcuttur.
A-Achievable: Bu konuda referans olmak üzere ülke çapında daha önce girilen sınav sonuçları – özellikle LGS ve ÖZ-DEBİR sınavları- bilgi sağlayabilir. Buna göre popülasyon içindeki konumunuzu üç aşağı-beş yukarı belirlemek uygundur. Burada önünüzdeki fırsatlara, kendi çalışma hedefiniz, dayanıklılık ve sabrınıza göre hedefleri yukarı doğru yükseltebilirsiniz. Eğer örneğin LGS’ de yüzbinler derecesinde bir sırada yer almışsanız, ilk 1000’e gireceğim hedefi imkansız olmasa da erişimi güç olacaktır.
R-relevant: Burada da lisede seçtiğiniz bölüme uygun bir hedef belirlemek şarttır. Öncelikle istediğiniz ve yeteneğinizin olduğuna inandığınız bölümlere şu anda devam etmekte olduğunuz bölümden girilip girilemediğini öğrenmeniz önemli. Örneğin yurt dışı değil de Türkiye’de bir üniversiteye gitme durumunuz oluşmuşsa ve yine diyelim bilgisayar mühendisliği hedefiniz varsa ve “Humanity” bölümünde iseniz doğal olarak “Engineering” bölüme geçiş olanağı araştırılmalıdır ya da tersi, hukuk okumak istiyorsanız “Humanity” bölümünden diploma almanız gereklidir.
T-Time Bound: En son fakat en kritik konuda zaman olacaktır. Düzenli ve disiplinli bir çalışma programı oluşturun. Sınav gününe kadar kalan süre, bu sürede tüm konuları kapsayacak Time-Bounded planlar gerekli olacaktır. Her gün belirli bir süre ayırarak çalışmalarınıza devam edin. Kendinizi motive etmek için hedefler belirleyin ve bu hedeflere ulaşmak için çalışmalarınızı sürdürün.
Çalışma teknik ve taktikleri: Konu Çalışması: Sınavda çıkacak konuları belirleyin ve bu konular üzerinde detaylı çalışmalar yapın. Konuları anlayarak öğrenmeye önem verin. Mümkün olduğunca çok kaynak kullanarak farklı açılardan konuları ele alın.
Hangi bölüm için YKS girilecekse bu alanda sorulacak ders ve konulara çalışılmalıdır.
Bu konuda her bölüm için çarpanlar değişmektedir. Tablo-1’de 2021 yılı YKS de kullanılan hesaplama tablosunda bu durum görülmektedir. Buradan eğer “Engineering” gibi sayısal puanla öğrenci kabul eden bir bölüm hedeflenmişse sadece Matematik-Fizik-Kimya ve Biyoloji çalışmak gerekirken, hukuk, işletme gibi EA puanı ile girilen bölümler için Türkçe, tarih, coğrafya ve matematik dersleri çalışma planına alınmalıdır. Tablo-1
Bundan sonra hedeflenen derslere göre hangi konuların çalışılması gerektiğinin belirlenmesi gerekmektedir.
Örneğin AYT matematik soruları yıllara göre dağılımları: Tablo-2
Soru Bankaları ve Çözümleri: Soru bankaları ve çözümleri kullanarak bol miktarda pratik yapın. Bu, sınavdaki soru tiplerini ve zorluk seviyelerini anlamanıza yardımcı olur.
Deneme Sınavları: YKS tarzında deneme sınavları çözün. Deneme sınavları, sınavın formatını ve süresini deneyimlemenizi sağlar. Ayrıca eksikliklerinizi belirleyerek üzerinde çalışmanızı sağlar.
Rehberlik: Eğer mümkünse bir rehberlik öğretmeninden veya bir eğitim uzmanından, bu konuları iyi bilen, destek alın. Onların yönlendirmeleri ve tavsiyeleri size fayda sağlayabilir.
Bazı okulların YKS yönelik yaz programları veya yıl içi çalışmaları olabilir. Araştırmak gerekir.
Test çözmek için kesin bir sayı vermek zordur, çünkü her öğrencinin çalışma hızı ve öğrenme düzeyi farklıdır. Önemli olan düzenli çalışmak, eksiklerinizi belirlemek ve sürekli olarak kendinizi geliştirmektir. Yeterli tekrar ve pratikle sınavda daha iyi bir performans sergileme şansınız artacaktır.
Hangi üniversite, hangi bölüm, tercih rehberi?
Önceki yıllar verisine bakarak puan, başarı sırası ile girebileceğim en üst sıradaki bölümleri mi sıralamalıyım tercih listemde? Yoksa, gelecekte yıldız olacak mesleklere yönelik bir seçme mi yapmam gerekir? Ya da mezun olur olmaz iş bulabileceğim bir meslek, evime yakın yaşadığım şehirde mi kalsam, yuvadan uçarak kendime olan güveni artıracak bir girişimde mi bulunsam, yurt dışında lisansüstü yapabileceğim bir dal mı seçsem? Ailem, annem-babamın istediği bir bölüme girmem de düşünülebilir. Vakıf mı, devlet mi? Onlarca, yüzlerce soru, hayata daha yeni başlayacak deneyimsiz gençler için.
Sadede gelirsek, bence en önemli kriterin sevebileceğimiz yani yatkın olduğumuz, olmak istediğimiz bir alana girmek başta olması mantıklı olacaktır. Bu konuda çevreden, aileden, arkadaşlardan pek çok itiraz ve olumsuz tepki gelecektir emin olun. Ancak pek çoklarının da hemen söyleyeceği gibi sevebileceğimiz bir işi yapmak iş olmaktan öte zevk olacağından üstüne üstlük bu sevgi bizim yeteneklerimize de uygun olacağından hayatta mutlu olma ve başarı şansını artıracaktır.
Öncelikle hangi bölüm? Yıllar içinde gelişen tercih trendine baktığımızda 2020 yılında en yüksek Sayısal Başarı Sırası (SAY-BS) olan adayların ilk 10 tercihleri arasında 6 tıp, 3 bilgisayar ve 1 elektronik mühendisliği var. Bu durum 2015 yılında 3 tıp, 3 elektronik, 2 bilgisayar ve 2 endüstri mühendisliği şeklinde imiş. 2012 lere gidildiğinde makine mühendisliği yer alıyor ilk 10’da. Daha da eskilere gidildiğinde Kimya Mühendisliği en çok istenen bölüm olmuş. Aynı durum EA tercihlerinde de geçerli Şimdilerde en yüksek puan alanlar hukuk fakültelerini tercih etmekte; 5 hukuk, 2 işletme, 1 ekonomi, 1 iktisat, 1 yönetim bilimleri. Halbuki 2012 yılında bu durum 2 hukuk, 2 psikoloji, 2 işletme, 2 uluslararası ilişkiler, 1 ekonomi, 1 iktisat olarak olarak gerçekleşmiş.
2022 YKS’de ise bilgisayar, yazılım ve yapay zeka bölümleri en çok tercih edilen bölümler oldu. Bu bölümlere benzer olan matematik, istatistik ve bilişim sistemleri gibi bölümler de tercihlerde en önde yer aldı. Tıp fakültesinin tercihlerde ilk sırada olma üstünlüğü azalmaya devam ediyor. Geçen yıl en son 22 bin 800 sıralama ile öğrenci alan tıp fakültelerinin bu yıl 30 bin sıralama ile öğrenci almış. Devlet üniversitelerine ait tıp fakülteleri dolarken ilk defa vakıf ve KKTC üniversitelerinde tıp fakültelerinde boşluklar oluşmuş.
Gelecek Yapay Zeka (AI) temelli uygulamalar, IoT, Robotik, Big Data, Veri Bilimi ve Analitik, Genetik vb yeni alanlar üzerine kurulacağı göz önüne alınarak seçim yapılmalıdır. Dünya Ekonomik Forumu – İşlerin Geleceği 2020 Raporuna göre 2025 yılında aranan ve pozisyon alınması gereken meslekler:
1. Veri Analisti ve Veri Bilimci 2. Big Data Mühendis 3. Veri Güvenliği uzmanı 4. Yapay Zeka Uzmanı, chatGPT, Prompt Engineer 5. Yazılım ve Uygulama Geliştirme Uzmanı 6. IoT (Nesnelerin Interneti-Internet of Things) Uzmanı 7. Alternatif Enerji Uzmanı 8. 3D Üretim Mühendisi 9. Dijital Pazarlama ve Strateji Uzmanı 10. Risk Yönetimi Uzmanı, Aktüerya
Bu listeden çıkarılacak ana fikir herkesin yazılımcı, bilgisayar mühendisi olması gerekliliği değil. Aslında bu yönlendirme ülkelerin teknolojik seviyelerine göre farklı anlamlar taşıyor. Şöyle ki ABD, Çin, Kore, Japonya gibi yeni teknoloji ortaya koyan ülkelerde daha çok AR-GE mühendis, tasarımcı ihtiyacı ortaya çıkarken henüz gelişmekte olan ülkeler için daha çok kullanıcı seviyede veri analizci, yazılımcı gibi uygulama mühendis ve kullanıcılar aranacaktır.
Buna paralel olarak, bence, bizde puanı çok yüksek olan iyi üniversitelerin bilgisayar bölümlerine giremeyecek olanların matematik, istatistik gibi veri analiz yöntemlerine götürecek bölümlerde lisans eğitimi yaptıktan sonra ya da yaparken yazılım alanında uzmanlaşarak çok daha etkin meslek sahibi olabilirler. Bu konuda Dünya Ekonomik Forumu – İşlerin Geleceği 2020 Raporu orjinali olmazsa Türkçesi tercih öncesi okunmalıdır, diyorum.
“Türkiye’de çalışanların sadece yüzde 7’si işini seviyor”, “Türkiye’de çalışanların yüzde 63’ü, işyerine bağlı olmadığını söylüyor” şeklinde haberler sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu durum diğer ülkeler için de farklı oranlarda olmak üzere geçerli. Onsekiz yaşında hala bir fikri olmayanlar ya da etraftan, anne-babadan, öğretmeninden “sen şu olmalısın” önerisi almayanlar için internet üzerinde yetenekleri ve ilgi alanlarını ortaya çıkaran testler var. Daha profesyonel bir yaklaşım tercih edilirse bu işi yapan firmalar var.
Hangi üniversite? Bu da hedefe ve olanaklara bağlı. Hedef yurt dışı ise uluslararası listelerde üstte yer alan okullar tercih edilmeli. Tabi yaşanılan şehir, ekonomik olanaklar, istenen bölüm yer alma durumu ve diğer birçok etken var bu seçimde. Eğer üst sıralarda iseniz bölüm seçimi yanında üniversite de çok önemli. Çok istenen bir bölümü daha az bilinen bir okulda okumak yerine daha iyi bir okulun ikinci derece bir tercih edilen bir bölümünde bitirmek çok daha fayda sağlayabilir.
Tercih sıralamasında, bence Başarı Sırası (BS) ile en sonlarda girilebilecek bir bölüm yerine, daha ortalarda yer alabileceğiniz hatta başlarda olabilecek bir bölüm üniversite döneminde daha rahat etmenize, daha iyi notlarla mezun olmanıza vesile olabilecektir. Çok tercih edilen bir alanda “vasat” bir derece yerine daha az bilinen, tercih edilen bir alanda “en iyi” olmak daha iyi olacaktır.
Vakıf mı Devlet üniversite mi? Çok iyi devlet üniversiteleri yanında çok iyi vakıf üniversiteleri de var, ülkemizde her ne kadar uluslararası ilk 500 ya da ilk bine giren üniversite sayımız az olmasına karşın. Burada “çok iyi” sıfatı nereye gideceğine uluslararası derecelendirme kuruluşları yayınlarına, sıralamalarına bakılarak kolayca görülebilecektir. Tabi tam burslular haricinde bu konuda diğer bir önemli etken de ailenin mali-ekonomik durumu. ABD’de üniversite ile ilgili mâli konular genelde öğrencinin kendi adına aldığı ve daha sonra ödeyeceği kredi ile çözümlenirken bizde ailenin desteği önemli.
Uzun ve meşakkatli 12 senelik eğitim süreci, 135+180, 5 saati aşan bir sınav süreci ve belki birkaç saatte yapılabilecek bir tercih çalışması yaşamımızın geri kalanını etkileyecek bir sacayağı oluşturmaktadır. Bu nedenle çok daha fazla emek ve gayret sarf edilen ilk iki konu üzerine yapılabilecek yanlış ya da daha az etkin bir tercih ile marjinal fayda azalırken doğru yapılacak bir tercih ilk iki konunun faydasını katlayacaktır. Örneğin doğru analiz edilmeden yapılabilecek bir tercihle bir yere yerleşememe riski varken hiç şansı yokken çok daha yüksek bir BS gerektiren bir bölüme girme olasılığı vardır. Önceki yılların BS sına bakarak bir yıl önce BS 200.000 olan bir bölüme 2020 yılında kontenjanı “dolmadı” ibaresi yer almaktadır. Bunu anlamı bu yıl için tercih yapma hakkı BS 1.000.000 olan bir gencin bu bölümü yazmış olması halinde kazanma şansıdır.
Bu nedenlerle bu tercih dönemini en verimli bir şekilde değerlendirmek için önce kendimizi sonra üniversiteleri, bölümleri, müfredatlarını, öğretim görevlilerini, daha önceki yıllardaki tercihleri, gelecekle ilgili öngörü ve trendleri kriter olarak önümüze alıp tüm yaşamımızı etkileyecek tercih listemiz buna göre hazırlamanız gerekmektedir.
I asked openAI chatGPT 3.0 the question above and what I got is below:
It’s difficult to predict with certainty which professions will become “stars” or which ones will disappear by 2030 and beyond, as there are many factors that can influence the job market, including technological advancements, economic trends, and societal changes. However, based on current trends and projections, here are a few potential examples:
Professions that may become stars:
Data analysts and scientists: As the amount of data generated by businesses and individuals continues to grow, the demand for professionals who can analyze and interpret that data is likely to increase.
Software developers and engineers: As technology continues to evolve and more industries rely on software, the demand for skilled developers and engineers is likely to grow.
Healthcare professionals: With an aging population and the ongoing need for healthcare services, healthcare professionals such as doctors, nurses, and allied health professionals are likely to remain in demand.
Renewable energy professionals: As the world continues to shift toward renewable energy sources, professions in this industry, such as solar and wind technicians, are likely to see growth.
Professions that may disappear:
Assembly line workers: As automation and robotics continue to advance, the need for human workers on assembly lines may decrease.
Customer service representatives: With the rise of chatbots and other automated customer service tools, the need for human representatives may decrease.
Retail cashiers: With the increasing popularity of online shopping and self-checkout systems, the need for human cashiers may decrease.
Travel agents: With the rise of online booking platforms, the need for human travel agents may decrease.
It’s worth noting that while some professions may decline, new opportunities may also arise in other fields, so it’s important for individuals to stay adaptable and continue learning new skills throughout their careers.
Choosing a major can be a difficult decision, but there are steps you can take to help make the process easier. The reality is that many students change their majors. According to a 2020 “BestColleges study”, 3 in 5 college grads would change their majors if they could go back.
Gallup, in its recently released State of the Global Workplace: 2022 report, found that, along with dissatisfaction, workers are experiencing staggering rates of both disengagement and unhappiness. Sixty percent of people reported being emotionally detached at work and 19% as being miserable. Only 33% reported feeling engaged — and that is even lower than 2020[1].
Before you commit to a major, you should consider several factors, including the program cost, your salary expectations, and the employment rates in that field of study. In addition, you should think about your personality, your academic and professional goals, and your interests.
Choosing a major represents a significant step in the college process, and it shouldn’t be taken lightly. Here are the factors to consider before choosing a major.
What Are Your Biggest Priorities, your objects?
You may pursue certain majors primarily based upon salary potential and job demand; or what you’re passionate about or highly skilled in.
Use SMART formula to set an objective that we have learned in Business Class. What was SMART? Objective should be Specific-Measurable-Achievable-Relevant-Time Bound.
“What Are You Interested” in and “What Are You Good At”?
Studies have found that students tend to perform better in school when they can focus on their interests. Unfortunately, it’s not always easy for people to identify their interests.
Take personality and career assessments: Consider taking personality and career assessments to help identify your strengths and interests. These assessments can provide valuable insights into your personality traits and how they relate to different career paths. To get help with this, consider taking a personality quiz. For example, https://www.intelligent.com/best-free-career-tests-and-quizzes/ offers variety “The Best Free Career Tests And Personality Assessments” websites that you can test yourself finding advices closely align with your personality and interests.
You can also explore potential areas of study and career paths by joining student clubs, volunteering, working a part-time job on campus, managing a side hustle, or completing an internship.
Understanding your natural skills and talents can go a long way in helping you make an informed and confident decision when choosing a major.
It may be your parents’ dream for you to be an artist, but what if you skew more toward business or science? Or they may not like the branch you dream about. Just because someone else has a degree path in mind doesn’t mean it’s right for you.
One way to determine which academic fields best suit you is to take a close look at your high school grades and your ACT or SAT scores, teacher evaluations system in our school. Doing this can highlight your strengths in specific academic areas.
We all have strengths. A personal SWOT analysis helps you identify your strengths and make the most of them by aligning them with available opportunities. We all have weaknesses too. Identifying and managing those weaknesses allows you to avoid the potential threats that arise from those weaknesses. A personal SWOT makes the processes simple, visual and actionable and we will show you how to create your own one [2].
You can find zillions of forms and online assessment based on simple questionary on web.
Identify your interests: Think about what you enjoy doing and what you are passionate about. Consider the subjects you enjoyed the most in high school or the activities you find most engaging. These interests can help guide you towards a major that aligns with your passions.
What Are the Highest-Paying Fields?
When considering which major to pursue, determine how important salary and salary potential weigh into your decision-making process. If you’re motivated by high earnings, pursuing a degree in a STEM-related field may appeal to you.
That said, some students care more about the importance of their work than the salary offered; they don’t want a job just for the money. Popular non-STEM majors include human services, education, and visual or performing arts.
Lots of statistics on web provides a regularly updated list of positions offering the highest salaries.
On Career sites, Indeed, Monster, Glassdoor, FlexJobs, Ladder, Wellfound, LinkedIn, Getwork, Snagajob etc you can find job ads and salaries like in figure.
Psychiatrists rank high on this list, as do other healthcare professionals like oral and maxillofacial surgeons, obstetricians and gynecologists, and general internal medicine physicians.
If you want a job outside health and medicine, positions with high salaries include chief executive, physicist, computer and information systems manager, and architectural and engineering manager.
Job opportunity on the field you will choose at the country you plan to work after graduation or rest of your life
One of the most important decisions a person has to take is finding a good job and a professional environment. A long time ago people used to work for one employer their entire life and usually it used to be where they were born.
Nowadays technology and the modern way of life give the opportunity to have much more options to choose from. More liberal Legislations and democracy give a lot to people who want to have the career and professional development they want in the country they want to live and have a happy life.
Jobs with wide career opportunities in Türkiye for now, include engineering, programming, information technology, sales and management on the other hand for social sciences graduates it is very hard to find a satisfactory job unless graduated from a few very high ranked universities.
Another questions must be considered: What jobs or job fields will become obsolete by the 2030s, 2040s, 2050s?
How Rigorous Will the Coursework Be?
Some majors may feel harder than others due to factors like the heaviness of homework loads, course expectations, and the frequency of exams. Classes in your major will make up a significant portion of your college course load. Before you declare a major, make sure you understand how rigorous your weekly workload will be.
Indiana University Bloomington’s 2016 National Survey of Student Engagement determined the most difficult majors based on the average time students spent per week preparing for classes. The hardest majors included architecture, chemical engineering, and aeronautical engineering.
Easier majors, which typically required less prep time, included fields like criminal justice, communication, and public relations.
What Does Your Academic Advisor Say?
Speak with a career counsellor if you have any. Schedule an appointment with a career counselor to discuss your interests, skills, and goals. They can help guide you towards majors that align with your interests and provide resources to help you evaluate your talent.
Whoever you have a chance to chat might be your teachers, admin staff that keep your records and comments made by teachers, would be an important step to take when deciding on a major. The crucial point is to find someone that has enough experiences, knowledge about academia and workplace, all around the world. vision for the future trend, has enough knowledge on latest technological development, has information about the countries you want to go.
Where you are coming from and where you want to go?
These points should be valid for every country, but it is important to find additional information and advises on a specific country where you want to continue for your major.
Cost and affordability?
Especially today the cost for attending a university abroad might be very costly. In use unless you grant scholarship, university tuitions are high, especially those famous and private ones. In Europe this might be lot cheaper. But in both cases, you have to take the living cost into the consideration.
Overall, the key to choosing a major is to identify your interests, research career options, consider your strengths, take assessments, and seek guidance from a career counselor. By taking these steps, you can make an informed decision and select a major that will set you up for success in the technological field.
Confucius probably has the best longstanding quote about “do what you love.” His words, “Choose a job you love, and you will never have to work a day in your life,” have been repeated throughout history.
“CHOOSE A JOB YOU LOVE, AND YOU WILL NEVER WORK A DAY IN YOUR LIFE.”
[2] A personal SWOT analysis is a tried and tested method of evaluating one’s strengths and weaknesses. SWOT stands for strengths, weaknesses, opportunities, and threats. The purpose of a SWOT analysis is not just to list down these things, but to also expand upon them to improve your personal and career growth.
Bu yıl ortaokula başlayacak torunum Duru için Eskişehir’de okul seçme maceramız daha 4 ncü sınıf başında başlamıştı. Mevcut okula mı devam etsek, yoksa daha iyi bir okul mu bulsak? Aslında olay daha ilkokula girişte başlamış ve Eskişehir’de hangi ilkokula versek diye epey bir araştırmıştık.
Öncelikle mevcut özel okulların listesi çıkarıldı. Sonra bu okulların eve yakınlığı, çevre gibi coğrafi özellikleri belirlenmeye çalışıldı. Daha sonra ücretler, bursluluk sınavları, servis gibi ekonomik veriler araştırıldı. Sıra okul ve eğitimin kalitesine geldi; LGS, YKS başarılar, yabancı dil eğitimleri, spor, müzik, sanat faaliyetleri…
Klasik olarak hemen Eskişehirli dostlar aklımıza geldi. Bir kaç kişiye doğrudan soruldu, araştırma yapması rica edildi. Mevcut okul velileri ile istişare edildi, sohbetlerde hatta sınavlar esnasında bekleyen ana-baba gruplarına gizlice aborda olunmak suretiyle istihbarat toplanmaya çalışıldı. Ancak bilimsellik ve sistemsizlikten uzak bu çabaların sonuç vermeyeceği açık idi. Çünkü tüm işlerimizde olduğu gibi bu konuda elde veri yoktu. Kim kime neyi, nasıl soracak, aldıkları bilgileri nasıl derleyecekti. Her okul kendi başarısını öne çıkaracak broşürlerle çok başarılı olduklarını öne sürmekte idi. Ancak gerçekten hiçbir veriye dayanmayan, karşılaştırma yapma imkanı bulunmayan, istersen inanma türünden bilgilerdi bunlar.
İşin derinlerine indiğimizde, daha önceleri okullar arasında bir derecelendirme yapıldığı ancak her nedense sonradan bundan vazgeçildiğini öğrendik. İnternet üzerinden yapılan araştırmalar da sonuç vermedi. En son 2010’lu yıllarda üniversiteye girişte okul ortalamalarına göre bir sıralamaya rastladık.
Ne yapmalı, Nasıl karar vermeli? Türkçe sitelerde benzer başlıklarda yapılan aramalarda ortaya çıkan sayfalarda çok genel maddeler ve başlıklarda öneriler verilmekte. Ancak bu maddelerde sorulan soruların yanıtını hiçbir veli çıkaramaz. Çünkü veri yok. Halbuki internette İngilizce bir aramada “School Ranking” yazdığımızda hemen bir çok yabancı sitede okul sıralamaları ve bu sıralamalarda kullanılan metodoloji karşımıza çıkıyor. ABD tüm ülke, eyalet, şehir, kasaba, mahalle seviyelerinde sıralama, değerlendirme ve notlar ortada. Yani orada sadece ilgili sitelere bakma ve ikamet yerinize göre çocuğunuzun gidebileceği okulu sırasıyla, notuyla, yorumlarla görebiliyorsunuz. Hatta aileler ev alırken önde gelen kriterlerinden biri de bölgedeki okulların kalitesi. Tabi kaliteli okul yanında ev almak ilave maliyet demek.
Ben de bu konuya katkıda bulunmak amacı ile ABD kullanılan bir kiter setinin özetini çıkardım. Türkçesi farklı trcüme edilebilir, eğitim ingilizce dilinde. 1 Academics Grade -Akademik Başarı Notu 2 Culture & Diversity Grade – Kültür ve Farklılık Notu 3 Parent/Student Surveys on Overall Experience – Veli/Öğrenci Gözlemi 4 Teachers Grade – Öğretmenlerin Notu 5 Clubs & Activities Grade – Klüp ve Faaliyet Notu 6 Health & Safety Grade – Sağlık ve Emniyet 7 Resources & Facilities Grade – Kaynaklar ve Tesislerin Notu 8 Sports Grade- Spor Notu
Bu ana başlıklar altında sıralı elliye yakın alt-kriter verilmiş. Bu kriterlerin karşısında 1-5 arası bir değerlendirme yapılıyor ve okulun toplam notu belirleniyor. Bundan sonrası sadece sıralama. Ancak bizde bu verilere amatör biri tarafından erişim zordan öte imkansız gibi. Çünkü her okul kendi öğrencilerinin LGS ve YKS aldıkları puanları derleyebilir, ancak bunu resmi bir zorlama olmadan kimseyle paylaşmak istemez. Belki çok başarılı olanlar tamam da ya geride kalanlar? Eğitim danışmanlık firmaları belki bir kısım çalışma yapabilir. Ancak uluslararası çapta büyük firmalarımız olmadığından mevcut yapıda böyle bir liste oluşturulması çok zor. ancak MEB koordineli bir proje ile işe başlanabilse de, bunun ne kadar gideceği de belli olmaz.
Hangi okul öğretmenlerine kaç lira maaş verdiğini açıklamak ister, asgari ücret altında çalışan öğretmen duyumları paralelinde. Ya da hangi okul bünyesindeki öğretmenlerin geçmişini açıklamak ister hatta bilgi sahibidir. Öğrenci başına öğretmen, öğrenci başına harcama, sorunlu öğrenciler…
Diğer bir önemli konu da normal bir memur yıllık maaşından fazla ücret belirleyen okullar. Zaten zorlanmakta olan ebeveynler 2022-2023 ücretlerini duyunca çaresizce bursluluk sınavlarından medet umuyorlar. Ancak bu sınavların da nasıl yapıldığı şeffaf değil. Yine burada da bir sistem, açıklık yok. Her okul kendine göre sınav yapıyor. Baştan kaç kişiye burs vereceği belli değil. Sonradan keyfine göre sıralıyor.
Bu listeyi bize uyarlayıp yayınlamayı planlıyorum. Bu şekilde anna-babaları, dedeleri-nineleri anlamsız ve faydasız çabalarla “Hangi okula versek” sendromundan kurtarabiliriz. Ancak bizim de bir sıralama-değerleme sistemine sahip olabilmemiz için bir otoritenin ya da bir veri şirketinin bunu ele alması lazım. Yine internette pek çok site var, okul ücretleri, yorumlarını verecek gibi yapan fakat altı boş.
Eskiden sadece üniversitelere girmek ve okumak büyük ve önemli olayken sonraları bu liselere, ortaokullara ve sonunda ilkokullara kadar indi, hatta bazı kuruluşların anaokulları ve kreşleri bile ekonomik, sosyal, bilimsel, eğitsel vb bir çok alan açısından başta anne-babaların, sonra dede-ninelerin hatta dayı-amcaların rüyalarına girecek kabus haline gelmiş durumda.
2021-2022 yılı için Covid-19 gölgesinde geçen bir buçuk yıl sonrasında yapılan sınav sonuçları 28 Temmuz 2021 günü açıklandı. Yaklaşık iki buçuk milyon genç yaz sıcağında maskelerle sınava girdi. Sonuçları pek çok yönden analiz edilebilir: Başarı oranı, SAY, EA, SÖZ, Dil gibi kategorilerde sıfır çekenler barajı aşanlar, seçme hakkı kazananlar…
Klâsik olarak bu sınav sonucu ve bu alınan sonuçlara bağlı yapılacak tercihler büyük çoğunluğu 18 yaşında olan gençlerin muhtemel ortalama 90-100 yıl olacak ortalama ömürleri düşünüldüğünde kalan yaşamları için 80 yıllık bir dönemi etkileyecek en önemli kavşak olacaktır. Bu nedenle bu kadar emek ve stres sonrası son adım olarak yapılacak tercihler tüm bunların değerini artırabilecek ya da azaltabilecektir.
2000 yılından beri özel bir ilgi alanı olarak tüm bölümlere en son giren adayın başarı sıralamaları (BS), kontenjanlar, yerleşenler gibi verileri tutmaktayım. Bu verilerden yıllar içinde hangi bölüm ve mesleklerin tercih edildiği, trend, geleceğe yönelik öngörüler, hatta ülkenin ekonomik durumu bile gözlenebiliyor. Şöyle ki kriz yıllarını izleyen dönemlerde vakıf üniversitesi denilen ücretli okullara taleplerde belirgin bir düşme görülüyor.
Hangi üniversite, hangi bölüm? Önceki yıllar verisine bakarak puan, başarı sırası ile girebileceğim en üst sıradaki bölümleri mi sıralamalıyım tercih listemde? Yoksa, gelecekte yıldız olacak mesleklere yönelik bir seçme mi yapmam gerekir? Ya da mezun olur olmaz iş bulabileceğim bir meslek, evime yakın yaşadığım şehirde mi kalsam, yuvadan uçarak kendime olan güveni artıracak bir girişimde mi bulunsam, yurtdışında lisansüstü yapabileceğim bir dal mı seçsem? Ailem, annem-babamın istediği bir bölüme girmem de düşünülebilir. Vakıf mı, devlet mi? Onlarca, yüzlerce soru, hayata daha yeni başlayacak deneyimsiz gençler için.
Sadede gelirsek, bence en önemli kriterin sevebileceğimiz yani yatkın olduğumuz, olmak istediğimiz bir alana girmek başta olması mantıklı olacaktır. Bu konuda çevreden, aileden, arkadaşlardan pek çok itiraz ve olumsuz tepki gelecektir emin olun. Ancak pek çoklarının da hemen söyleyeceği gibi sevebileceğimiz bir işi yapmak iş olmaktan öte zevk olacağından üstüne üstlük bu sevgi bizim yeteneklerimize de uygun olacağından hayatta mutlu olma ve başarı şansını artıracaktır.
Öncelikle hangi bölüm? Yıllar içinde gelişen tercih trendine baktığımızda 2020 yılında en yüksek Sayısal Başarı Sırası (SAY-BS) olan adayların ilk 10 tercihleri arasında 6 tıp, 3 bilgisayar ve 1 elektronik mühendisliği var. Bu durum 2015 yılında 3 tıp, 3 elektronik, 2 bilgisayar ve 2 endüstri mühendisliği şeklinde imiş. 2012 lere gidildiğinde makine mühendisliği yer alıyor ilk 10’da. Daha da eskilere gidildiğinde Kimya Mühendisliği en çok istenen bölüm olmuş. Aynı durum EA tercihlerinde de geçerli Şimdilerde en yüksek puan alanlar hukuk fakültelerini tercih etmekte; 5 hukuk, 2 işletme, 1 ekonomi, 1 iktisat, 1 yönetim bilimleri. Halbuki 2012 yılında bu durum 2 hukuk, 2 psikoloji, 2 işletme, 2 uluslararası ilişkiler, 1 ekonomi, 1 iktisat olarak olarak gerçekleşmiş.
Gelecek Yapay Zeka (AI) temelli uygulamalar, IoT, Robotik, Big Data, Veri Bilimi ve Analitik, Genetik vb yeni alanlar üzerine kurulacağı göz önüne alınarak seçim yapılmalıdır. Dünya Ekonomik Forumu – İşlerin Geleceği 2020 Raporuna göre 2025 yılında aranan ve pozisyon alınması gereken meslekler:
Veri Analisti ve Veri Bilimci
Büyük Veri Mühendisi
Veri Güvenliği Uzmanı
Yapay Zeka Uzmanı
Yazılım ve Uygulama Geliştirme Uzmanı
IoT (Nesnelerin İnterneti) Uzmanı
Alternatif Enerji Uzmanı
3D Üretim Mühendisi
Dijital Pazarlama ve Strateji Uzmanı
Risk Yönetimi Uzmanı,
Bunlara eklenebilecek yeni bir konu da Covid-19 sürecinde ortaya çıkan “uzaktan eğitim ve işyapma uzmanı” olacaktır. Bu listeden çıkarılacak ana fikir herkesin yazılımcı, bilgisayar mühendisi olması gerekliliği değil. Aslında bu yönlendirme ülkelerin teknolojik seviyelerine göre farklı anlamlar taşıyor. Şöyle ki ABD, Çin, Kore, Japonya gibi yeni teknoloji ortaya koyan ülkelerde daha çok AR-GE mühendis, tasarımcı ihtiyacı ortaya çıkarken henüz gelişmekte olan ülkeler için daha çok kullanıcı seviyede veri analizci, yazılımcı gibi uygulama mühendis ve kullanıcılar aranacaktır.
Buna paralel olarak, bence, bizde puanı çok yüksek olan iyi üniversitelerin bilgisayar bölümlerine giremeyecek olanların matematik, istatistik gibi veri analiz yöntemlerine götürecek bölümlerde lisans eğitimi yaptıktan sonra ya da yaparken yazılım alanında uzmanlaşarak çok daha etkin meslek sahibi olabilirler. Bu konuda Dünya Ekonomik Forumu – İşlerin Geleceği 2020 Raporu orjinali olmazsa Türkçesi tercih öncesi okunmalıdır, diyorum.
Gelişen teknoloji değişen yaşam şekli, pandemiler sonrası İngiltere’de yeni bir konu tartışılıyor: “Mickey Mouse Degree-Miki Fare Diploması”. Wikipedi tanımı şöyle: “Mickey Mouse degrees is a term for university degree courses regarded as worthless or irrelevant- Değersiz, anlamsız alakasız üniversite diploma ve kursları.” Kısaca mezuniyet sonrası iş bulma, bilimsel araştırma yapma, bir işe yarama konularında pek katkısı olmayacak boşa harcanan zaman ve para gerektiren bölümler, kurslar. Bunların neler olduğu, olacağı ülkelere, zamana ve uygulamaya göre değişebilir. Detaylar internette…
“Türkiye’de çalışanların sadece yüzde 7’si işini seviyor”, “Türkiye’de çalışanların yüzde 63’ü, işyerine bağlı olmadığını söylüyor” şeklinde haberler sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bu durum diğer ülkeler için de farklı oranlarda olmak üzere geçerli. Onsekiz yaşında hala bir fikri olmayanlar ya da etraftan, anne-babadan, öğretmeninden “sen şu olmalısın” önerisi almayanlar için internet üzerinde yetenekleri ve ilgi alanlarını ortaya çıkaran testler var. Daha profesyonel bir yaklaşım tercih edilirse bu işi yapan firmalar var.
Hangi üniversite? Bu da hedefe ve olanaklara bağlı. Hedef yurtdışı ise uluslararası listelerde üstte yer alan okullar tercih edilmeli. Tabi yaşanılan şehir, ekonomik olanaklar, istenen bölüm yer alma durumu ve diğer birçok etken var bu seçimde. Eğer üst sıralarda iseniz bölüm seçimi yanında üniversite de çok önemli. Çok istenen bir bölümü daha az bilinen bir okulda okumak yerine daha iyi bir okulun ikinci derece bir tercih edilen bir bölümünde bitirmek çok daha fayda sağlayabilir.
Tercih sıralamasında, bence BS olarak en sonlarda girilebilecek bir bölüm yerine, daha ortalarda yer alabileceğiniz hatta başlarda olabilecek bir bölüm üniversite döneminde daha rahat etmenize, daha iyi notlarla mezun olmanıza vesile olabilecektir. Çok tercih edilen bir alanda “vasat” bir derece yerine daha az bilinen, tercih edilen bir alanda “en iyi” olmak daha iyi olacaktır.
Vakıf mı Devlet üniversite mi? Çok iyi devlet üniversiteleri yanında çok iyi vakıf üniversiteleri de var, ülkemizde her ne kadar uluslararası ilk 500 ya da ilk bine giren üniversite sayımız az olmasına karşın. Burada “çok iyi” sıfatı nereye gideceğine uluslararası derecelendirme kuruluşları yayınlarına, sıralamalarına bakılarak kolayca görülebilecektir. Tabi tam burslular haricinde bu konuda diğer bir önemli etken de ailenin mali-ekonomik durumu. ABD’de üniversite ile ilgili mâli konular genelde öğrencinin kendi adına aldığı ve daha sonra ödeyeceği kredi ile çözümlenirken bizde ailenin desteği önemli.
Hem akademisyen hem de özel sektörde uzun yıllar görev yapan öğretim üyelerinden gelen geri beslemeye göre: “Bir üniversitenin özellikle belirli bir bölümün kalitesini belirleyen en önemli kriterlerden biri de önceki mezunların o alanda ne gibi pozisyonlara geldiğidir. Çok daha üst başarı sırası ile girilebilen üniversitelerden daha alt sıralarda girilebilmesine rağmen özel sektörde önemli pozisyonlara gelen mezunlar veren üniversite bölümleri vardır. Bunun nedeni disiplinle uygulanan ders kalitesi ve işe yönelik yaklaşımlardır. Bu bölümlerin öğrencileri neredeyse son sınıfta işe girmiş olmaktadırlar.Önemli pozisyonlara gelen eski mezunlar ise işe alımlarda ve terfilerde kendi bölümlerinden mezun olanlara öncelik verme eğilimindedirler.” Bazı üniversitelerin mezunlarının nerede çalışmakta olduğu bilgileri yayınlanmaktadır. Ancak bu konuda çok daha geniş kapsamlı bir analiz raporu hem akademisyenlere hem bu okuldan mezun olanlara hem de üniversite seçme aşamasında hatta çok daha önceden adaylara tercih konusunda çok değerli bilgiler sağlayabilecktir.
Yine yurt dışında, özellikle ABD’de lisansüstü eğitime kabul aşamalarında üniversitelerin ve hatta bölümlerin kümelendiği ve kabul aldığı üniversiteler vardır. Bu bölümlerde daha önce üstün başarı ile kabul alan öğrencilerin referans olması ile buralardan mezun olanların tercih edilme durumu vardır.
TÜBİTAK tarafından Üniversite hacim ve kalite göstergeleri temelinde yetkinlik analizi, gerçekleştirilmiş 2020 yılında yayınlanan bu dokümanda yayınların dünyaya görece bağıl atıf etkisi ve üniversitenin dünya çapında en fazla atıf alan ilk %10’luk dilime girmiş yayın sayısı göstergelerinden oluşan kalite boyutu, bu göstergelere ek olarak akademisyenlerin araştırma verimliliği; Ar-Ge ve yenilik projelerinin niteliği; patentler tarafından atıflanmış yayın sayısı; ve uluslararası işbirlikleri ile ülkemizin/üniversitenin uluslararasılaşmasına katkısı hususlarına yönelik göstergeler yer almaktadır. Bu linke tıklayarak PDF olarak doküman görülebilir.
Bu konuda Üniversite Araştırmaları Labaratuvarı bünyesinde Prof. Dr. Engin KARADAĞ, Prof. Dr. Cemil YÜCEL tarafından her yıl yayınlanan Devlet Üniversiteleri ve Fakülteleri Sıralaması dokümanı da incelenmelidir. Devlet Üniversitesi ve Fakülteleri Sıralamasının (DÜS) temel amacı Türkiye’deki devlet üniversiteleri ve bu üniversitelere bağlı fakülteleri akademik teşvik performanslarına göre sıralamaktadır.
Bir diğer çalışmada internet yorumlarına göz atmak olabilir. Tümü gerçekleri yansıtmasa da farklı sitelerdeki yorumlarda belirli bir konuda, üniversite-bölüm-iş olanakları-öğretim kadrosu-yaşam ve ortam, kümelenme varsa üzerinde düşünmeye değer. Bu konuda “ekşi” yorumları düşündürücü, eğlenceli ve yönlendirici olabilir.
Uzun ve meşakkatli 12 senelik eğitim süreci, 135+180, 5 saati aşan bir sınav süreci ve belki birkaç saatte yapılabilecek bir tercih çalışması yaşamımızın geri kalanını etkileyecek bir sacayağı oluşturmaktadır. Bu nedenle çok daha fazla emek ve gayret sarf edilen ilk iki konu üzerine yapılabilecek yanlış ya da daha az etkin bir tercih ile marjinal fayda azalırken doğru yapılacak bir tercih ilk iki konunun faydasını katlayacaktır. Örneğin doğru analiz edilmeden yapılabilecek bir tercihle bir yere yerleşememe riski varken hiç şansı yokken çok daha yüksek bir BS gerektiren bir bölüme girme olasılığı vardır. Önceki yılların BS sına bakarak bir yıl önce BS 200.000 olan bir bölüme 2020 yılında kontenjanı “dolmadı” ibaresi yer almaktadır. Bunu anlamı bu yıl için tercih yapma hakkı BS 1.000.000 olan bir gencin bu bölümü yazmış olması halinde kazanma şansıdır.
Üniversite, bölüm, gelecek gibi kriterlerde seçim kriterleri yanında bence en önemli nokta öğrencinin yetkinlik alanı. Bunu görebilmek aslında çok basit. Bir tabloya TYT ve AYT netler yazılır, sonra YÖK ATLAS “Programlarına Taban Puanına Göre Yerleşen Son Kişinin Netleri” sihirbazı ile taslak olarak tercih yapılacak bölümler altalta yazılır. Bu tablo ile kendi yeteneğimiz ile bu bölüme bir önceki yıl girenlerin yetenekleri, AOBP ve netleri karşılaştırılarak bir yer bulunabilir. Ancak bir önceki yılın netleri ile içinde bulunduğumuz yılın karşılaştırmasını yapabilmek için bu yılın netleri belirli bir katsayı ile çarpılabilir. Örneğin geçen yıl Matemetik Net ortalama 10 bu yıl 6 ise, geçen yıl netleri %60 az olacak şekilde bir yaklaşım doğru olabilir. Geçen yıl sınava girmiş ve bu yıl tekrar girenlerin işi daha kolay: Onlar geçen yıl kendi netleri ile YÖK sihirbazı netlerini karşılaştırabilirler.
Bu nedenlerle bu tercih dönemini en verimli bir şekilde değerlendirmek için önce kendimizi sonra üniversiteleri, bölümleri, müfredatlarını, öğretim görevlilerini, daha önceki yıllardaki tercihleri, gelecekle ilgili öngörü ve trendleri kriter olarak önümüze alıp tüm yaşamımızı etkileyecek tercih listemiz buna göre hazırlamanız gerekmektedir.
İnsanın özgürlüğü istediği her şeyi yapabilmesinde değil, istemediği hiçbir şeyi yapmak zorunda olmamasındadır.Jean Jacques Rousseau
Kolay gelsin…
dr Cengiz Yardibi, BSEE-MSEE, MBA, MA, PhD İşletme, E Dz Kur Yb, Ultra-Marathon Runner. Ankara 29 Temmuz 2021
Mahallemizde, biraz uzakta, başka şehirlerde, sürekli çevre, yollar, kaldırımlar, coğrafya değişir, değiştirilir; genelde keserek, delerek, yıkarak, plansız, programsız, koordinesiz. Önce yol yapılır, asfalt cillop gibi denilen cinsten. Hemen sonra su için yolu delerler epey bi uğraşarak; o kapatır, doğalgazcı gelir deler; o gider yandaki arsaya tekrar su, elektrik, doğalgaz, internet çekimi için yol kesilir enlemesine ve çukur olur oralar yamanana kadar… Bu nedenle, örneğin GPS sistemi ile bir noktadan diğer bir noktaya varmak isterseniz, bazen çıkmaz sokaklara, kapatılmış yollara çıkar, çukurlara düşebilirsiniz. 2020’den sonra devreye girmesi planlanan şoförsüz arabaların, insandan çok daha güvenli ve daha az riskli olarak lanse edilmelerine karşın bizim buralarda pek uygulanma imkanı olamayacak gibi.
Yollar böyle olunca eğitim farklı mı olacak sanki: O da değişir her sene, her dönem, OKS, SBS, TEOG… Sonu gelmez, daha birinin bilimsel olarak ölçümü değerlendirmesi yapılamadan hooop bir diğeri. Sürüklenir öğrenciler ve veliler bir sistemden diğerine, pek düşünmeden anlamadan ne olduğunu, ne olacağını. Rehberler zaten deneyimsiz ve asgari ücretli gençler, daha hiçbir sistemi öğrenmeden akıl vermeye kalkarlar bilmeden. Bu nedenle çok basit olarak sıralama ile yerleştirilen tüm bu sistemlerde hâlâ geçen senenin puanlarına göre okul seçimi yaparlar, bilinçsizce. Herkes en meşhur puanı en yüksek okula girsin ister evladını, sanki bu okullardan mezun olunca en iyi üniversiteler gireceğini düşünerek mahdumunun, kerimesinin. Bu okuldan mezun olanlar kesin şu üniversiteye girer, şu okula kalırsa çocuğum istediği bölüme giremez gibi rasyonellikten uzak kulaktan dolma ve moda bilgilerle çocuğunu en uzak noktadaki, bazen başka şehirdeki okula gönderir.
Halbuki, biraz düşünse, inceleme yapsa, sorsa A-okulunun aslında B-okulundan hiç bir farkı olmadığını görecektir, bir kaç istisna hariç. Neden? Yine hedef alınan ve sürekli değişen üniversite giriş sınavında yüksek puan almakla mezun olunan lisenin bir korrelasyonu yoktur. Evet istatistik olarak A-okuludan mezun kişi ile üniversite giriş başarısı arasında bir ilişki var gibidir. Ancak istatistik teknikleri buradaki üçkağıdı göremez. Bu istatistiki yöntemleri geliştiren yabancılar bilemezler bizim ne gibi manipülasyonlar yapacağımızı. Halbuki öğrencidir okul kazanan, yüksek puan alan, okul değil: İlkokul sonrası kurulan sistemle seçilen öğrenciler bu adı çıkan okulları tercih ederek ve giderek daha ince elenerek uzak yakın demeden, buraların puanını habire yükseltir. Buralara giren ve istatsitiki olarak 2-3-4… sigma seviyesinde zekâ sahibi çocuklar, yine bu zeka ve çalışkanlıkları sayesinde üniversite sınavında ilk bilmem kaçı oluşturunca, okul başarılı gösterilir. Halbuki yoktur A-okulunun öğretmeni ile B-okulununkinin.
Bu rakamlarla kafası iyice karışan veli, zaten fazla okuma ve inceleme alışkanlığı olmadığından ve de Onur Caymaz bir kitabında belirttiği gibi “Entellektüelinden otobüs şoförüne dek herkes sonsuz özgüvenle yaşıyor artık. Ülkemde yaşadığım kırk yılın hiçbirinde bunca özgüven patlamasına tanık olmamıştım. Bunun sebebi gittikçe cahillik batağına saplanmamız sanırım. Zira bilmeyenlerin tüm bildiklerinden emin olduğunu; bilenlerin de hiçbir bilgisinden emin olmadığını biliyoruz” bir ortamda uyar akıntıya ve çocuğunu en yüksek puanlı bir okula verebilmek için her türlü cambazlığı yapar. Birinci tercih, ikinci tercih, üçüncü tercih diye uydurulan sistem(!) sayesinde okullar başladıktan sonra bile çocuğunu bir okuldan diğerine transfer ettirmeye uğraşır.
Burada ortaya çıkan sorunlardan en önemli iki tanesi, seviye ve mesafedir. Seviye için hazırda yaşanmış bir örneğim var: Bir akrabamızın çocuğu otuz küsur binli sıralarda o zamanki lise seçme sınavından puan alır. Normal olarak evine yakın bir okulda dördüncü sırada bir okula kayıt olur. Kısa süre sonra bununla yetinmeyen ebeveyn üçüncü tercih sonrasında çok daha yüksek puanla girilebilen meşhur bir okulda kalan son kontenjanı yakalar. Ancak bu okuldaki en düşük öğrenci sırası onbinden düşük olduğundan öğrencimiz seviye olarak en son sıraya düşmesinden öte, bir önceki akranından epey fark yemiştir. Bu kötüleme anlamında değil, ancak bu sistemde hayatta kalabilmek için kurulan kriterlere göre, rakipleri ile başetmesi mümkün değil. Bir süre sonra ayak uyduramayınca her türlü kompleks ile hem psikolojik açıdan rahatsız olur hem de başarı puanları düşer. Ayrıca bu okul öncekine göre uzakta olduğundan bir de serviste harcanan zaman ve verilen para da bonus kalır.
Okul servisleri, bence, en riskli, zaman yeme canavarı ve masraflı bir yöntem. Her gün haberlerde rastladığımız servisler, kaza olmadığı zamanlarda bile trafikte kahramanca kullanan sürücüleri ile tanınır. En dikkatli, kurallara uygun seyir etmesi beklenen bu servisler benim gözümde en sevdiklerimizi teslim etmek için belki de en son tercih olmalı. Burada da fazla düşünmeyen ve en kısa yoldan çözümü gören ebeveynlerin sözde en sevdiklerini bu araçlara teslim etmeleri bana çok garip geliyor.
En bi son açıklanan ve henüz tam olarak bilinmeyen ve ileride tekrar değişme olasılığı yüksek olan durumda bu sakıncalar ortadan kalkacak gibi. Rasyonel bir düşünce eseri mi yoksa deneme yanılma yöntemi mi bilinmez, bence bu yerleştirme metodu ile bir çok sakıncalar ortadan kaldırılmış olacaktır: Öncelikle, en yakın okula giden çocuk(lar) özellikle büyük şehirlerde çok büyük kazanımlar sağlayacaktır:
Günde 1-2 saat belki de daha fazla trafikten kazanç sağlayacak çocuklar, bu zamanlarda spor, müzik gibi uğraşlara vakit harcayabilecekler.
Veliler çocuğum okula vardı mı, ya da okuldan hâlâ dönmedi sendromundan kurtulmuş olacaklar.
Kaza riskleri azalacaktır,
Yarış arabalarına taş çıkartan ve hiç bir kural tanımayan servis denilen ucube sistem ortadan kalkmasa bile hizaya gelecek,
Ebeveynler ekonomik olarak önemli kazanç sağlayacaklar,
Şehir trafiği önemli rahatlama sağlayacaktır. “Tatilde trafik rahatladı, okullar açılıyor, eyvah trafiğe dikkat” gibi atılan başlıklardan bunu rahatça görebiliriz.
Okulların başarı grafikleri birbirine yaklaşacaktır. Böylece sözde çok başarılı bazı okullar kendine gelecek, başarısızlık nedeniyle motivasyonu bozulan okullar kendine gelecek ve toplamda standart sapması çık genişleyen sistemde herkes kazanacaktır,
Lokal okullar da değer kazanacak, böylece okul mezuniyetine göre bir sınıflandırma azalacak, çocukların özgüvenleri daha fazla sağlanacaktır.
Üç-dört harfli kodlu ve sürekli değişen sınavlara hazırlık için daha ana karnında gideceği hiçbir işe yaramayan fakat ekonomik, sosyal, zaman ve eğitim açısından felaket zararlara neden olan hazırlık kursları saçmalığına da gerek kalmayabilecek. Böylece 7/24 fasılasız ve fakat hasılasız eğitime gönderdiğimizi zannettiğimiz çocuklar çok daha iyi yetişebilecek: Kendini derslerine vererek, spor yaparak, müzik dinleyerek, okula ilave tekrar yollarda vakit harcamadan kâr ederek,
Bu kurslara harcanan ve toplamda dünyanın en iyi üniversitelerinde okutmaya bile yetişecek bir meblağa ulaşan paralar çok daha faydalı yerlere aktarılabilecek, (Bir arkadaşımın çocuğu hesaplamış: İlkokuldan itibaren özel okul+kurslara harcadığı para 500 bin TL’yi geçmiş. Eğer bunu yatırımda değerlendirmiş olsa çok daha yukarı çıkacak bu para ile dünyanın ilk 100’ünde bir üniversite okul aidatı ve yaşama olarak 4 yıl yetebilecek bir tutar.)
Üniversiteler için de durum benzer: En iyi, en yüksek puan alan öğrenciyi alan üniversite kendini bir şey zannediyor. Halbuki dünya ile kıyaslayınca bunların çok azı istisna pek de bir başarısı yok. Belki sadece yurtdışı yüksek lisans, doktora için yıllar içinde tanınmış, bilinen bir kaç üniversitelerden kabul oranları yüksek olması burada düşünülebilir. Ancak bir yaygınlık sağlansa belki, yurtdışında bilinen üniversite sayısı da artar. Ayrıca genelde İstanbul, Ankara’ya yüklenen öğrenciler kendi memleketlerinde kalarak hem ekonomik açıdan ailelerine yük olmazlar hem de daha güvenli, emniyetli ve daha rahat şartlarda, çok daha fazla zaman kazanmış olarak okuyabilirler… Ankara, 4 Ekim 2017